Rozwód zagraniczny w Polsce

W związku z coraz większą ilością wyjazdów poza granicę Polski do innych krajów członkowskich UE, wraz z małżonkami/ rodzicami/ opiekunami prawnymi wyjeżdżają również nierozwiązane w Polsce problemy dotyczące rozwodów, separacji, opieki nad dziećmi, etc. Wyjeżdżając z kraju osoby pozostające w związku małżeńskim tracą właściwość sądu polskiego i przyjmują niejako właściwość jurysdykcyjną państwa na którego terytorium się znajdują. Wynika to z tego, że zgodnie z TSUE każdy obywatel polski, posiada również obywatelstwo UE, a co za tym idzie określone prawa i obowiązki. UE aby rozwiać wszelkie wątpliwości co do tego jaki jurysdykcja obowiązuje Polaka mieszkającego np. w Wielkiej Brytanii a jak w Portugalii przyjęła Rozporządzenie Nr 2201/2003 mające skutek we wszystkich krajach członkowskich, które swoim zakresem obejmuje wszystkie orzeczenia w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej, łącznie ze środkami mającymi na celu ochronę dziecka, niezależnie od jakiegokolwiek związku z postępowaniem w sprawach małżeńskich.

PRZYKŁAD I

Osoba X (Pan) zawarł związek małżeński z Y (Pani) 10 kwietnia 2010 w USC w Białymstoku. Po 2 latach X i Y wyjechali w celach zarobkowych do Wielkiej Brytanii.  Ze związku pochodzi 2 małoletnich dzieci w wieku 4 i 5 lat, które zamieszkują wyłącznie z Y. Więzi emocjonalne, uczuciowe i fizyczne pomiędzy stronami wygasły- nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. 1 lipca 2018 Y postanawia wnieść pozew o rozwód, w którym również chciałaby uregulować kwestie kontaktów, władzy oraz alimentów. Miejsce zamieszkania stron i dzieci jest bez wątpienia na terytorium Wielkiej Brytanii- dzieci nigdy nie były w Polsce, a rodzice nie byli w Polsce od 8 lat. Pojawia się problem jaka będzie jurysdykcja, czyli do jakiego sądu w jakim państwie wnieść pozew i co w pozwie ma się znaleźć.

Z takim przykładem jak wyżej można spotkać się coraz częściej. Najistotniejszy problem jaki wynika z opisanej powyżej sytuacji to fakt, że obaj małżonkowie mimo że nie mieszkają na terytorium Polski są wciąż jej obywatelami i chcieliby zakończyć swoje małżeństwo wg. prawa polskiego i uregulować kwestię opieki, władzy rodzicielskiej również na podstawie prawa polskiego, które względnie znają. Co do przykładu powyżej, Rozporządzenie w sprawie jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej wyraźnie rozłącznie traktuje jurysdykcję w zakresie żądania orzeczenia rozwodu i jurysdykcję dotyczącą szeroko rozumianej odpowiedzialności rodzicielskiej.

Jurysdykcja ogólna do orzekania w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej należeć w tym przykładzie będzie do sądu brytyjskiego, a to z uwagi na fakt zamieszkiwania dzieci stron w Wielkiej Brytanii (art. 8 Rozporządzenia). Istota problemu sprowadza się więc do tego, czy jurysdykcja sądu polskiego do orzekania w powyższych kwestiach nie wynika z art. 12 ust. 1 Rozporządzenia, z uwagi na fakt, że sąd polski ma jurysdykcję do orzekania w sprawie o rozwód, a małżonkowie posiadają odpowiedzialność rodzicielską w stosunku do dzieci. Dla przyjęcia jurysdykcji sądu polskiego do orzekania w sprawie odpowiedzialności rodzicielskiej w oparciu o powyższą regulację niezbędny jest jednak jeszcze jeden element – zaakceptowanie przez małżonków właściwości sądu polskiego wyraźnie lub w inny bezsprzeczny sposób, w chwili wniesienia powództwa oraz to by owa właściwość leżała w najlepszym interesie dziecka (art. 12 ust. 1 lit. b).

Rozporządzenie dokładnie precyzuje chwilę, w jakiej akceptacja właściwości sądu w trybie art. 12 Rozporządzenia ma mieć miejsce. W art. 12 ust. 1 lit. b wskazuje się bowiem, że akceptacja właściwości ma mieć miejsce w chwili wniesienia powództwa.

Jeżeli pozew zostałby wniesiony do Sądu polskiego, bez uprzedniego uzyskania zgody drugiego małżonka na chęć procedowania w Polsce, skończyłoby się to dla małżonka wnoszącego pozew- jego odrzuceniem, obciążeniem opłatą sądową i dodatkowym obciążeniem kosztami zastępstwa procesowego.

Do zakresu stosowania rozporządzenia Nr 2201/2003 należą:

• rozwód, separacja, unieważnienie małżeństwa,
• przyznawanie, ograniczanie, pozbawianie władzy rodzicielskiej, a w szczególności:
  • piecza na dzieckiem i prawa do osobistej styczności z dzieckiem
  • opieka, kuratela i inne podobne instytucje prawne
  • umieszczanie dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczej

Powyższe rozporządzenie nie ma zastosowania do:

• ustaleń i zaprzeczeń macierzyństwa i ojcostwa
• adopcji
• alimentów

Więcej na temat właściwości w sprawach o rozwód w artykule pt.:

Gdzie złożyć pozew o rozwód?